قتل ترحمیقتل ترحمی به کشتن انسانی که از مریضی رنج می برد گفته می شود و یکی از مسایل مستحدثه در باب حدود و قصاص فقه است. ۱ - جایگاه قتل ترحمی در فقهدر فقه از قتل ترحمی یا آتانازی یا مرگ شیرین سخنی به میان نیامده است ولی در فرهنگ انگلیسی به فارسی به معانی مرگ آسان، مرگ یا قتل کسانی که دچار مرض سخت و لاعلاج‌اند برای تخفیف درد آنها بکار رفته است واژه اوتانازی در نوشته‌های فارسی اکنون به معنای بیمار کشی طبی یا سریع در مرگ محتضر و در مواردی هم به معنای مرگ آرام و آسان به کار برده می‌شود به هر حال آتانازی به معنی مرگ شیرین، مرگ خوب، مرگ مطلوب، قتل ناشی از ترحم...مورد استفاده قرار می‌گیرد. [۱]
مظاهر تهرانی، مسعود؛ حق مرگ در حقوق کیفری، ص۱۳.
۲ - تعریف آتانازیواژه آتانازی که ریشه آن از اصطلاح یونانی( Euthanasia ) به معنای خوب و راحت و thanasia به معنای مرگ گرفته شده است و در معنای تحت الفظی به معنای مرگ خوب یا مرگ راحت می‌باشد آتانازی یک اصطلاح عمومی است که بر اساس زمینه مورد استفاده معانی مختلفی را می‌توان از آن استنباط نمود، از نظر لغوی این واژه بیانگر عملی است که در آن مرگ بیمار به شیوه‌ای صورت می‌گیرد که کمترین میزان رنج و عذاب را برایش به همراه داشته باشد بنابراین آتانازی انواع مختلفی دارد. [۲]
شهریار اسلامی تبار و محمد رضا الهی منش؛ مسائل اخلاقی و حقوقی قتل ترحم آمیز، ص۱۱.
۳ - انواع قتل ترحمی۱- قتل ترحمی (آتانازی) داوطلبانه به مواردی اطلاق می‌شود که فرد از دیگری می‌خواهد تا او را به کام مرگ بفرستد یا در این راه به او کمک کند. ۲-قتل ترحمی (آتانازی) غیر داوطلبانه به مواردی اطلاق می‌شود که آتانازی بدون اعلام رضایت و نظر فرد یا بیمار انجام می‌شود وقتی خود فرد قادر به تصمیم‌گیری نباشد خانواده یا خویشان در مورد قطع درمان‌هایی که به بهبود وضع بیمار کمکی نمِی‌کند تصمیم گیری می‌کنند. ۳-قتل ترحمی (آتانازی) مستقیم به مواردی اطلاق می‌شود که اقدام خاصی برای پایان دادن به زندگی بیمار صورت گیرد. ۴-قتل ترحمی (آتانازی) یا آتانازی غیر مستقیم به مواردی اطلاق می‌شود که درمان‌ها و یا دستگاه‌های حیاتی مراقبت از بیمار در شرایطی که هیچ کمکی به بهبود وضعیت بیمار نمی‌کند کنار گذاشته می‌شوند. [۳]
شهریار اسلامی تبار و محمد رضا الهی منش؛ مسائل اخلاقی و حقوقی قتل ترحم آمیز، ص۱۱.
۴ - دیدگاه اسلام در قتل ترحمیدر دین اسلام اعتقاد بر این است که هنگام بروز مصایب و گرفتاری‌ها خداوند با رحمت خود ما را به صبر دعوت می‌کند لذا هرگونه آتانازی و خودکشی مردود است لذا در آیات متعددی چون آیه و و و روایات به این امر مهم اشاره شده که از مجموع آنها می‌توان نتیجه گرفت که اسلام حق مرگ را برای انسان به رسمیت نمی‌شناسند و حیات را به عنوان امانتی در دست انسان می‌داند و انسان را مالک حیات خویش نمی‌داند تا بتواند آن را ساقط کند. [۷]
شهریار اسلامی تبار و محمد رضا الهی منش؛ مسائل اخلاقی و حقوقی قتل ترحم آمیز، ص۱۸۳.
و [۸]
مظاهر تهرانی، مسعود؛ حق مرگ در حقوق کیفری، ص۷۷.
و رضایت مقتول و انگیزه قاتل هیچ تأثیری در ماهیت قتل و حرمت عمل نخواهد داشت. [۹]
ولیدی، محمد صالح؛ حقوق جزای اختصاصی جرایم علیه اشخاص، ج۲، ص۷۹-۸۳.
۵ - حکم قتل ترحمیاز آنجا که برای مرتکبین جرم قصد یکی از مباحث مهم عمومی است از این رو کسی که با انگیزه خیرخواهانه، دلسوزی و ترحم و اجابت درخواست بیمار لاعلاج برای رهایی از درد و رنج در این موارد مداخله کند نسبت به کسی که با انگیزه حرص – طمع و انتقام مرتکب قتل شود مشمول تخفیف مجازات خواهد بود به نظر می‌رسد آتانازی نیز مشمول همین قانون می‌شود مخصوصاً نوع داوطلبانه آن ولی از دیدگاه مقررات ایران قتل ترحم آمیز در تقسیم بندی انواع قتل‌های ممنوعه قرار می‌گیرد و با توجه به مبانی فقهی حقوق اسلام، قتل عدوانی در همه اشکال آن ممنوع و مجرمانه می‌باشد در هر حال رضایت مجنی علیه حرمت عمل را زایل نمی‌کند [۱۰]
شامبیاتی، هوشنگ، حقوق کیفری اختصاصی، ج۱، ص۹۶.
[۱۱]
ایرج گلدوزیان، حقوق جزای اختصاصی، ص۵۲.
۵.۱ - حکم تکلیفی قتل ترحمییعنی آیا چنین قتلی جایز است یا نه؟ آنگونه که از کلمات فقها فهمیده می‌شود این است چون این فعل به حیات یک انسان پایان می‌دهد به هر دلیلی باشد حرام است و مشمول اطلاقات و عمومات حرمت قتل نفس می‌شود و صرف اذن مقتول نمی‌تواند سبب تغییر اطلاقات و تخصیص عمومات شود و حرمت یک حکم است و حکم قابل اسقاط نیست. [۱۲]
شهریار اسلامی تبار و محمد رضا الهی منش؛ مسائل اخلاقی و حقوقی قتل ترحم آمیز، ص۲۰۳.
۵.۲ - حکم وضعی قتل ترحمییعنی اینکه حق قصاص و دیه باقی است یا ساقط شده در این مورد دو نظریه وجود دارد عده ای قائل به سقوط حق قصاص و دیه شده‌اند و عده‌ای هم قائل به عدم سقوط قصاص و دیه شده‌اند ماده۲۶۸ قانون مجازات های اسلامی هم تأیید نظر فقهایی است که قائل به سقوط قصاص شده‌اند. [۱۳]
شهریار اسلامی تبار و محمد رضا الهی منش؛ مسائل اخلاقی و حقوقی قتل ترحم آمیز، ص۲۰۴.
۵.۳ - نظر فقهای معاصردر قتل ترحمیدر مورد قتل از روی ترحم که تقریبا اتفاق نظر دارند. در اینجا فقط به ذکر نظر آیت الله فاضل لنکرانی بسنده می‌شود: تسریع در مرگ بیمار توسط خودش یا پزشک یا دیگران حرام است که اگر توسط خود فرد انجام شود خودکشی محسوب می‌شود و اگر توسط خودش یا پزشک انجام شود حکم قتل عمد را دارد و رضایت بیمار تأثیری در حکم ندارد. [۱۴]
شهریار اسلامی تبار و محمد رضا الهی منش؛ مسائل اخلاقی و حقوقی قتل ترحم آمیز، ص۲۰۴.
۶ - پانویس
۷ - منبعسایت پژوهه رده‌های این صفحه : فقه | قصاص و دیات
|